Türkiye’de Kamu Görevlileri Sendikacılığı

TÜRKİYE´DE KAMU GÖREVLİLERİ SENDİKACILIĞI

Doç. Dr. Banu UÇKAN

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ………………………………………………………………………………………….. V

KISALTMALAR CETVELİ ………………………………………………………….. VII

TABLOLAR VE ŞEKİLLER LİSTESİ ……………………………………………. XV

GİRİŞ ……………………………………………………………………………………………… 1

I. BÖLÜM

TÜRKİYE’DE KAMU GÖREVLİLERİNİN SENDİKAL HAKLARININ TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ

1.1. 1961 Öncesi Dönem …………………………………………………………………… 5

1.2. 1961-1980 Dönemi ……………………………………………………………………. 6

1.3. 1980-1995 Dönemi ………………………………………………………………….. 11

1.4. 1995-2001 Dönemi ………………………………………………………………….. 14

1.5. 2001-2012 Dönemi ………………………………………………………………….. 16

II. BÖLÜM

KAMU GÖREVLİLERİNİN SENDİKAL HAKLARININ ULUSLARARASI ÇERÇEVESİ

2.1. Birleşmiş Milletler Belgelerinde Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları …………………………………………………………………………………….. 23

2.1.1. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi …………………………………………. 23

2.1.2. Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi …… 25

2.1.3. Medeni ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi ………………….. 26

2.2. Avrupa Konseyi Belgelerinde Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları …………………………………………………………………………………….. 27

2.2.1. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi …………………………………………. 27

2.2.2. Avrupa Sosyal Şartı …………………………………………………………… 29

2.3. Uluslararası Çalışma Örgütü Belgelerinde Kamu Görevlilerinin Sendikal Hakları ………………………………………………………………………… 32

2.3.1. 87 Sayılı Örgütlenme Özgürlüğü ve Örgütlenme Hakkının Korunması Sözleşmesi …………………………………………………………… 33 Türkiye’de Kamu Görevlileri Sendikacılığı xii

2.3.2. 98 Sayılı Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi ………. 36

2.3.3. 151 Sayılı Kamu Hizmetinde Örgütlenme Hakkının Korunması ve İstihdam Koşullarının Belirlenmesi Yöntemleri Sözleşmesi …………………………………………………………………………… 39

2.4. Uluslararası Sözleşmelerin Bağlayıcılığı………………………………………. 41

III. BÖLÜM

KAMU GÖREVLİLERİNİN SENDİKAL HAKLARININ ULUSAL ÇERÇEVESİ: 4688 SAYILI KAMU GÖREVLİLERİ SENDİKALARI VE TOPLU SÖZLEŞME KANUNU

3.1. Sendika Kavramı ve Unsurları ……………………………………………………. 46

3.2. Sendikal Örgütlenme Modelleri ………………………………………………….. 46

3.3. Sendikal Örgütlerin Kuruluş İşlemleri …………………………………………. 50

3.4. Sendikal Örgütlerin Organları ……………………………………………………. 53

3.4.1. Genel Kurul ……………………………………………………………………… 54

3.4.1.1. Genel Kurulun Görev ve Yetkileri …………………………………. 54

3.4.1.2. Genel Kurulun Oluşumu ve Delege Seçimi …………………….. 55

3.4.1.3. Seçimlerde Uygulanacak Esaslar …………………………………… 55

3.4.1.4. Toplantı Zamanı ve Karar Yeter Sayısı …………………………… 56

3.4.2. Diğer Zorunlu Organlar ……………………………………………………… 56

3.5. Sendikaya Üyelik ve Sendikal Güvenceler ……………………………………. 58

3.5.1. Bireysel Sendika Özgürlüğü ………………………………………………… 58

3.5.2. Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Kaybedilmesi…………………… 62

3.5.2.1. Sendika Üyeliğinin Kazanılması …………………………………… 62

3.5.2.2. Sendika Üyeliğinin Kaybedilmesi …………………………………. 63

3.5.3. Sendika Üyelerinin Hak ve Borçları ……………………………………… 65

3.5.4. Sendikal Güvenceler ………………………………………………………….. 66

3.5.4.1. Sendika Üyeliğinin Güvencesi ……………………………………… 66

3.5.4.2. Sendika Yöneticiliğinin Güvencesi ………………………………… 67

3.6. Konfederasyon ve Uluslararası Kuruluşa Üyelik ……………………………. 68

3.7. Sendikal Örgütlerin Faaliyetleri ve Yönetime Katılma ……………………. 69

3.7.1.Sendikal Örgütlerin Faaliyetleri ……………………………………………. 70

3.7.1.1. Sendikal Örgütlerin Çalışma Hayatına İlişkin Faaliyetleri ….. 70

3.7.1.2. Sendikal Örgütlerin Sosyal ve Ekonomik Faaliyetleri ……….. 71 İçindekiler xiii

3.7.2. Sendikal Örgütlere Yasak Faaliyetler ……………………………………. 72

3.7.3. Yönetime Katılma ……………………………………………………………… 74

3.7.3.1. İşyeri Sendika Temsilciliği …………………………………………… 74

3.7.3.2. Kurum İdari Kurulu ……………………………………………………. 77

3.7.3.3. Kamu Personeli Danışma Kurulu ………………………………….. 77

3.8. Sendika ve Konfederasyonların Gelirleri, Giderleri ve Denetimi ………. 79

3.8.1. Sendika ve Konfederasyonların Gelirleri ……………………………….. 79

3.8.2. Sendika ve Konfederasyonların Giderleri ………………………………. 83

3.8.3. Sendika ve Konfederasyonların İdari ve Mali Denetimi ……………. 84

3.9. Sendika ve Konfederasyonlarda Katılma ve Birleşme …………………….. 86

3.10. Sendika ve Konfederasyonların Faaliyetlerinin Durdurulması, Sona Ermesi ve Hukuki Sonuçları ………………………………………………… 87

3.11. Toplu Sözleşme Süreci ve Uyuşmazlıkların Çözümü ……………………. 90

3.11.1. Toplu Sözleşmenin İçeriği ve Kapsamı ……………………………….. 91

3.11.2. Toplu Sözleşmenin Tarafları ……………………………………………… 91

3.11.3. Toplu Sözleşme Görüşmeleri …………………………………………….. 95

3.11.4. Toplu Sözleşme Görüşmelerinin Sonuçlanması …………………….. 98

3.11.4.1. Toplu Sözleşme Görüşmelerinin Anlaşma ile Sonuçlanması …………………………………………………………………… 98

3.11.4.2. Toplu Sözleşme Görüşmelerinin Uyuşmazlıkla Sonuçlanması …………………………………………………………………… 99

3.11.5. Mahalli İdarelerde Sosyal Denge Tazminatına İlişkin Sözleşmelerin İmzalanması …………………………………………………… 106

IV. BÖLÜM

TÜRKİYE’DEKİ KAMU GÖREVLİLERİ KONFEDERASYONLARI

4.1. Kamu Görevlileri Konfederasyonlarına Genel Bir Bakış ……………….. 109

4.2. Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) ……………….. 113

4.3. Türkiye Kamu Çalışanları Sendikaları Konfederasyonu (Türkiye Kamu-Sen)…………………………………………………………………. 118

4.4. Memur Sendikaları Konfederasyonu (Memur-Sen) ………………………. 122

SONUÇ ……………………………………………………………………………………….. 127

YARARLANILAN KAYNAKLAR ………………………………………………… 133 Türkiye’de Kamu Görevlileri Sendikacılığı xiv

EKLER

Ek 1 Kamu Görevlileri Sendikalarına Üyelik Formu ………………………….. 143

Ek 2 Kamu Görevlileri Sendikaları Kamu Görevlisinin Üyelikten Çekilme Bildirimi Formu ………………………………………………………….. 146

Ek 3 4688 Sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununun 30 uncu Maddesinin İkinci Fıkrasının (A) Bendi Gereğince Yapılan Toplantı Tutanağı Formu ………………………………… 149

Ek 4 4688 Sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu ………………………………………………………………………………….. 152

Ek 5 Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu Kapsamına Giren Kurum ve Kuruluşların Girdikleri Hizmet Kollarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik ……………………………….. 179

Ek 6 Kamu Görevlileri Sendikaları ve Konfederasyonlarınca Düzenlenecek Üyeliğe Başvuru Belgesi, Çekilme Bildirimlerinin Şekli, İçeriği, Tutulacak Defterlerin Şekli, İhtiva Edeceği Bilgiler ile Kayıtların Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik …………………………………………………………………………….. 187

Ek 7 Sendika Üye Sayıları ve Her Hizmet Kolunda Yetkili Kamu Görevlileri Sendikaları ve Bunların Bağlı Bulundukları Konfederasyonların Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ……………………………………………………………….. 190

Ek 8 Toplu Sözleşme Görüşmelerinin Yapılma Usul ve Esasları ile Kamu Görevlileri Hakem Kurulu, Kamu Personeli Danışma Kurulu ve Kurum İdari Kurullarının Teşkili, Çalışma Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmelik ……………………………………………………………………. 193

TABLOLAR VE ŞEKİLLER LİSTESİ

Tablolar

Tablo 1. Kamu Görevlileri Sendikaları ile Kamu İşveren Kurulu Arasında Yürütülen Toplu Görüşme Sonuçları ……………………………………………….. 19

Tablo 2. Genel Kurul Dışındaki Zorunlu Organların Üye Sayıları……………… 57

Tablo 3. Kamu Görevlileri Sendikalarında İşyeri Sendika Temsilcisi Sayısı .. 76

Tablo 4. Hizmet Kollarına Göre Sendikalaşma Oranları, Sendika Sayıları ve Yetkili Sendikalar (2012) ………………………………………………………… 110

Tablo 5. Türkiye’deki Kamu Görevlileri Sayısı ve Kamu Görevlileri Konfederasyonları ile Üye Sayıları (2002-2012)………………………………. 112

Tablo 6. KESK’e Bağlı Sendikalar …………………………………………………….. 115

Tablo 7. Türkiye Kamu-Sen’e Bağlı Sendikalar …………………………………… 119

Tablo 8. Memur-Sen’e Bağlı Sendikalar …………………………………………….. 123

Tablo 9. Üç Büyük Kamu Görevlisi Konfederasyonun Üyelik Oranlarındaki Değişim (2002-2012) ………………………………………………. 125

Şekiller

Şekil 1. 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanuna Göre Toplu Görüşme Süreci (2001-2012) …………………………………………………………. 21

Şekil 2. 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa Göre Toplu Sözleşme Süreci–I Toplu Görüşmeler Başlamadan Önceki Süreç ……………………………………………………………. 104

Şekil 3. 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa Göre Toplu Sözleşme Süreci-II Toplu Görüşme Süreci ve Toplu Görüşmenin Sonuçlanması ………………………………………………….. 182